szwoleżerowie

Najsłynniejsza jednostka – Szwoleżerowie Gwardii Napoleona

Najbardziej rozpoznawalni są 1. Pułk Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarza Napoleona, złożony głównie z Polaków. Jednostka zasłynęła:

Szaloną szarżą pod Somosierrą (1808) – brawurowy atak przez ciasny wąwóz przeciwko hiszpańskiej artylerii; jeden z najbardziej znanych czynów kawaleryjskich w historii Europy.

Służbą osobistą Napoleona – byli jego ulubioną, zaufaną gwardią.

Wysoką dyscypliną i wyszkoleniem.

 Uzbrojenie i wyposażenie Szwoleżerów 

szabli kawaleryjskiej,

lancy (w późniejszych latach),

pistoletów i karabinków kawaleryjskich.

Nosili charakterystyczne czapki z kwadratowym denkiem — tzw. czapki rogatywki gwardii.

 Dlaczego byli ważni?

Szwoleżerowie stali się symbolem:

polskiej brawury i odwagi,

wierności Napoleonowi (z nadzieją na odbudowę państwa polskiego),

najwyższej jakości jazdy lekkiej w Europie początku XIX wieku.

POWSTANIE SZWOLEŻERÓW 

Z dekretu cesarza Napoleona I:

W obozie naszym cesarskim w Finkenstein dnia 6 kwietnia 1807 roku Napoleon, cesarz Francuzów i król włoski, postanowiliśmy i stanowimy co następuje:

Art. 1. Utworzony będzie Lekko-konny Polski Pułk Gwardii.

Art. 2. Pułk ten składać się będzie z czterech szwadronów, każdy o dwóch kompaniach.

(…)

Art. 5. Żeby być przyjętym do korpusu szwoleżerów, trzeba być właścicielem lub synem właściciela, mieć nie mniej niż osiemnaście i nie więcej niż czterdzieści lat, i zaopatrzyć się własnym kosztem w konia, mundur, w rząd i rynsztunek kompletny stosownie do wydanego wzoru; co się zaś tyczy osób, które by nie były w stanie sprawić sobie zaraz konia, munduru, rzędu i rynsztunku, tym dana będzie zaliczka.

(…)

Art. 10. Nasz major generalny, minister wojny, ma sobie poleconym wykonanie tego naszego dekretu.

[XIX-wieczny przekład oryginału francuskiego, z niewielkimi zmianami]

W ten sposób podczas kampanii pruskiej Napoleona powołany został do życia 1 Lekkokonny Polski Pułk Gwardii Cesarskiej (1er régiment de chevau-légers lanciers polonais de la Garde impériale), którego żołnierze zwani byli potocznie szwoleżerami. Chociaż oficjalnie pułk nie stanowił jednostki armii Księstwa Warszawskiego, ale pozostawał jednostką Gwardii Cesarskiej na żołdzie francuskim, stał się najsłynniejszą polską formacją okresu napoleońskiego. Zaciągała się do niego bogata polska szlachta. Składał się on z czterech szwadronów i liczył etatowo 51 oficerów oraz 976 ułanów. Dowodzony przez Wincentego Krasińskiego, uczestniczył w kampaniach hiszpańskiej (1808), austriackiej (1819), rosyjskiej (1812), saskiej (1813) i francuskiej (1814). Wsławił się w wielu bitwach, a do legendy przeszła zwłaszcza słynna szarża szwoleżerów pod Somosierrą z 30 listopada 1808 roku, otwierająca armii napoleońskiej drogę na Madryt.

Choć oficjalnie pułk został rozwiązany 16 lutego 1815 roku, to jego część w postaci stukonnej jednostki, zwanej Szwadronem Elby, pod dowództwem majora Pawła Jerzmanowskiego towarzyszyła Napoleonowi w okresie jego pobytu na tej wyspie. Później w okresie „100 dni”, powiększony do 225 ułanów, uczestniczył jeszcze w kampanii belgijskiej; jako ostatnia polska napoleońska formacja wziął udział w bitwie pod Waterloo.

Tradycje pułku kontynuował w okresie II Rzeczypospolitej I Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego, istniejący w latach 1918–1939. Obecnie jedynym polskim oddziałem ułanów, nie licząc grup rekonstrukcyjnych, jest – pełniący głównie funkcje reprezentacyjne – Szwadron Kawalerii Wojska Polskiego. Są to ostatni szwoleżerowie.